DİLİN İŞLEVLERİ

DİLİN İŞLEVLERİ

Kafasında kurduğu olayları bir öykü yada bir roman biçiminde yansıtan yazar ile bilimsel araştırmasına makale şeklinde ortaya koyan bir bilim adam gibi aynı işlevde kullanılmaz. Çünkü bunların amacı farklıdır. Yazar kendi kurduğu dünyayı kelimelerin yan mecaz ve çağrışımsal anlamlardan da yararlanmaz. Öznel bir şekilde aktarır. Bilim adamı ise var olan gerçekliği değiştirmeden Kelimelerin daha çok gerçek anlamlarından yararlanarak bilimsel bir üslupta aktarır. Dolayısıyla dil farklı terimlerde kullanılmış olurlar. Kısaca dilin işlevi insanın dili kullanma amacına göre değişiklik arz eder. Şimdi dilin işlevlerini kısaca açıklayalım.

1. GÖNDERGESEL İŞLEV ;

İletinin , dilinin göndergeyi olduğu gibi ifade etmesi amacıyla oluşturulmasıdır. Dilin bilgi verme işlevidir. İletişimde bilgiler alıcıyla nesnel bir anlatımda aktarılıyorsa bu göndergesel işlevde kullanıldığını gösterir. Dilin göndergesel işlevi daha çok öğretici , metinlerde , ders kitaplarında , ansiklopedilerde , kullanma kılavuzlarında , bilimsel metinlerde , karşımıza çıkar.

2. HEYCANA BAĞLI İŞLEV ;

Gönderici iletisini , duygu ve heyecanların dile getirme amacıyla aktarmışsa , dil heycana bağlı işlevi de kullanılmıştır. Bu işlevde duygular , heyecanlar söz konusudur. Dilin heycana bağlı işlevinde yorum , öznelik hakimdir. Özel mektuplar , lirik şiirler , eleştiri yazıları , bu işlevleriyle oluşur.

3. ŞİİRSEL İŞLEV ;

İletinin iletisi kendin ise dil '' şiirsel '' işlevinde kullanılmış demektir. İleti bir anlam aktarmaktan çok karşı tarafta farklı çağrışımlar uyandırır. Bu durumda ileti kendi dışında herhangi bir şeyi herhangi bir olguyu ifade etmez.
Obje iletinin kendisidir. ancak bu iletinin insandan hayattan ve yaşanandan soyutlanması değildir.
Burada sanata özgü gerçeklik söz konusudur.
Örneğin ; Dilin şiirsel işlevde kullandığı metinler olan şiirlerde şiirin amacı o şiirin kensidir.Edebi sanatlardan mecaz anlamlı ve çağrışımlı sözcüklerden yararlanılarak imgeler oluşturulur , sözcükler daha farklı anlamlarda kullanılır. Dilin bu işleviyle daha çok edebi metinlerde karşılaşılır.

4. ALICIYI HAREKETE GEÇİRME İŞLEVİ ;

İleti , alıcıyı harekete geçirmek üzere düzenlenmişse dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanulmıştır. Bu işlevlerde amaç , alıcıda bir tepki ve davranış değişikliği oluşturmaktır.
Propaganda amaçlı yapılan siyasi söylevlerde , reklam metinlerinde , el ilanlarında genellikle dil , bu işleviyle kullanılır.

5. DİL ÖTESİ İŞLEVİ ;

Dille ilgili bilgiler vermek üzere düzenlenen iletilerde dil ötesi işlevde kullanılır. Dil ötesi işlevin yer aldığı metinlerde iletiler dili açıklamak , dille ilgili bilgi vermek için düzenlenir.

6. KANALI KONTROL İŞLEVİ ;

İletişim sırasında ileti , kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek amacıyla düzenlenmesine dil , kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır. Bu işlevde , iletişim kanallarını denetleme amacı güdülür.