PASİF TAŞIMA VE AKTİF TAŞIMA

PASİF TAŞIMA

Zardan geçebilen maddelerin çok yoğun ortamda az yoğun ortama doğru ATP harcamadan ve enzim kullanılmadan geçişidir. Ozmotik denge kuruluncaya kadar devam eder. Ozmotik denge halinde ise pasif taşıma yapılmaz. Yani yoğunluk farkı şarttır.

PASİF TAŞIMA ÇEŞİTLERİ ;

DİFÜZYON ;

Moleküllerin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru enerji harcamadan enzim kullanılmadan geçişidir.

1. Molekül büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır.

2. Yoğunluk farkı arttıkça difüyzon hızı artar.

3. Ortam sıcaklığı arttıkça moleküllerin kinetik enerjisi artar. Difüzyon hızı artar.

4. Zarın yüzey genişliği arttıkça difüzyon hızı artar.

5. Zardaki por sayısı ve büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı artar.

KOLAYLAŞTIRILMIŞ DİFÜZYON ;

Taşınacak maddelerin enzimler yardımıyla enerji harcanmadan çok yoğun ortamdan az yoğuna geçişidir.

OSMOZ

Suyun özel difüzyonudur.
Su moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama dğru enerji harcanmadan enzim kullanılmadan geçişidir. Ozmotik denge kurulunca sonlanır.

ÖZEL OSMOZ DURUMLARI

PLAZMOLİZ

Hücrelerin su kaybederek büzülmesidir.

Hücreler hipertonik çözeltilere bırakıldığında su kaybederek büzülür.Buna plazmoliz denir.

HİPERTONİK ÇÖZELTİ ;

Hücreye göre suyu az çözünen maddesi çok alan çözeltilere hipertonik çözelti denir.

DEPLAZMOLİZ ;

Plazmoliz olmuş bir hücrenin su alarak eski haline dönmesidir.

Hücreler hipotonik çözeltilere bırakıldığında su alır ve eski haline dönerse buna deplazmoliz çözelti adı verilir.

HİPOTERİK ;

Hücreye göre suyu çok çözüneni az alan çözeltilere hipotenik ( az yoğun ) çözelti denir.

İZOTONİK ;

Su ve çözünen madde miktarı hücre ile aynı alan çözeltilere izotonik çözelti denir. İzotonik çözeltilerde pasif taşıma olayları ( difüzyon , ozmoz ) gerçekleşmez.

Eğer hücre deplazmoliz olduğu halde su almaya devam ederse ;

A - ) BİTKİ HÜCRESİNDE

Hücre içine alınan su etkisiyle hücre zarına uygulanan turgor basıncı artar ve hücre zarı çepere doğru yaklaşır. Hücre çeperinin oluşturduğu geri basınç etkisiyle hücre su almayı bırakır ve turgor durumuna geçer.Bitkilerdeki turgor basıncı değişimleriyle

A- ) Otsu bitkilerde dik durmayı sağlar

B- ) Gaz alışverişi ve terlemede rol oynayan stomaların açılıp kapanmasını sağlar.

C- ) Nastı ( ırganım ) hareketinin gerçekleşmesini sağlar.

B - ) HAYVAN HÜCRESİNDE

Hücre içine alınan su etkisiyle hücre zarına uygulanan turgor basıncı artar ve hücre bir süre sonra artan basınca dayanamaz ve patlar. Bu olaya hemoliz denir. Hücre çeperine sahip olan hücrelerde hemoliz olmaz.

OSMOTİK BASINÇ ;

Hücre içindeki çözünmüş maddelerin yaptığı basınçtır. Hücredeki su miktarı arttıkça ab azalır.

Su miktarı azaldıkça ab artar.

EMME KUVVETİ ;

Hücrenin su alma isteğidir.

AB artışı hücrenin su alma isteğini artırır. ( EK = OB - TB )

Emme kuvveti ab ile tb farkına eşittir.

TURGOR BASINÇ ;

Hücre içindeki suyun yaptığı basınçtır.

H2O TB OB EK

AKTİF TAŞIMA

Zardan geçebilen maddelerin az olduğu ortamdan çok olduğu ortama doğru ATP harcayarak enzimlere taşıyıcı proteinler kullanılarak taşınmasıdır. Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Aktif olay çift yönlü gerçekleşir. Aktif taşıma ozmotik denge varkende gerçekleşebilen bir olaydır. Vücuttaki bütün hücreler iyon yoğunluğunu sağlamak için ve hücre hacmini kontrol etmek için aktif taşıma yapar.

ÖRN;

Sinir hücrelerinde sodyum potasyum pompası aktif taşıma ile gerçekleşir. Ayrıca nitella bulunduğu ortamdan bin kat daha fazla K iyonu içermektedir.

NOT ;

Pasif taşıma için yoğunluk farkı şarttır.aktif taşıma için yoğunluk farkı şart değildir.