SES OLAYLARI
- ÜNLÜ TÜREMESİ ;
- Kimi sözcükler ek alırken sözcük ile ek arasında bir ünlü ortaya çıkar. Buna ünlü türemesi denir.
- Türkçede iki heceli olan ve ikinci hecesinde dar ünlü bulunan kimi sözcüklerle ünlüyle başlıyan bir ek geldiğinde sözcüğün ikinci hecesindeki dar ünlü düşer. Buna hece yada ünlü düşmesi denir. Birleşik sözcüklerde iki sözcüğün birleşimi sırasında ünlü düşmesi görülebilir. etmek , olmak , eylemek , yardımcı eylemleriyle yapılan birleşik fillerde ünşü düşmesi görülebilir. Bazı sözcüklerin türetilmesi sonucunda ünlü düşmesi görülür.
- ÜNLÜ DARALMASI ;
- Türkçede '' y '' ünsüzünün daraltıcı bir özelliği vardır. Buna göre '' a - e '' düz geniş ünlüleriyle biten sözcüklere şimdiki zaman eki '' -yor '' getirildiğinde sözcüğün sonundaki düz geniş ünlüler daralarak '' i , ı ,u ,ü '' ye dönüşür. Buna ünlü daralması denir.
- ÜNSÜZ BENZEŞMESİ;
- Sert ünsüzlerle biten sözcüklerden sonra '' c ,d ,g '' yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek geldiğinde ekin başındaki yumuşak ünsüzler sertleşecek '' ç , t. k '' olur. Buna ünsüz benzeşmesi veya ünsüz uyumu denir.
- ÜNSÜZ YUMUŞAMASI;
- Türkçede '' p , ç ,t ,k '' sert ünsüzleriyle biten sözcüklerin sonuna ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde sözcüğün sonundaki sert ünsüzler yumuşayıp '' b ,c ,d ,ğ ,g '' olur Buna ünsüz yumuşaması denir.
- ÜNSÜZ TÜREMESİ;
- Affına sığınıyorum cümlesinde af sözcüğü ünlüyle başlayan bir ek alırken ikinci bir ünsüz türetmiştir. İşte '' af , zan , his , şık v.b '' sözcüklerin sonuna ünlüyle başlayan bir ek gelirse sözcüğün sonunda bir ünsüz daha ortaya çıkar. Buna ünsüz türemesi denir.
- ÜNSÜZ DÜŞMESİ;
- '' k '' ünsüzüyle biten kimi sözcükler ek aldığında sözcüğün sonundaki bu ünsüz zaten düşer. Buna ünsüz düşmesi denir.
- KAYNAŞTIRMA ÜNSÜZLERİ;
- Türkçede iki ünlü yan yana bulunmayacağından ünlü ile biten bir sözcüğe yine ünlü ile biten bir ek geldiğinde '' ş , s , y , n '' Kaynaştırma ünsüzlerinden uygun olanı girer.
- N > M DEĞİŞMESİ;
- Türkçede kullanılan bazı kelimelerdeki b ünsüzünden önce gelen '' n'' ünsüzü '' m '' ye dönüşür.
- Ünsüzle biten bir sözcüğün ünlü ile başlayan bir sözcüğe eklenmesidir.
KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU ;
a , e , ı , i : a , e , ı , i Her hece kendinden önceki heceden sorumludur.
o , ö, u , ü : a ,e
u , ü
0 yorum :
Yorum Gönder